LOG#02

Welke waarden spelen een rol in onze beleving van de zee? Waarderen we de zee vooral om haar intrinsieke of instrumentele waarde, of om hoe ze mensen dichter bij elkaar of bij de natuur brengt? En hoe denken we dat anderen daarover denken? Samen met het IOBZ-team mocht ik mijn stoel aanschuiven bij de Blue Balance adviesraad, waar deze vragen besproken werden aan de hand van onderzoeksresultaten van de UGent en het VLIZ. Zo’n vijfentwintigal mensen uit verschillende sectoren hadden hun maandagochtend vrijgemaakt om geboeid de oren te spitsen in een moderne surfclub in Bredene. Het geometrische gebouw met houten gevels en hoge ramen zat verscholen in een duinpan en keek rechtstreeks uit op ons gespreksonderwerp: de zee. Op de lijst van genodigden stonden grote economische spelers, zoals Colruyt, DEME en de Vlaamse Visveiling. Ook toerisme, vastgoed en wetenschap waren van de partij.

Het Blue Balance project is ontstaan om draagvlak te creëren voor de duurzame transitie van de kusteconomie. Het snelle tempo waarmee de Noordzee verandert, stoot namelijk vaak nog op weerstand van bewoners en bezoekers. Mensen hebben soms bezwaar tegen nieuwe projecten of infrastructuur aan de Noordzee, omdat ze niet goed op de hoogte worden gebracht van wat er allemaal gebeurt en waarom. Door middel van dialoog met alle betrokkenen – zowel inwoners, toeristen, industrie als overheid – hoopt Blue Balance ervoor te zorgen dat duurzame projecten aan de kust worden gesteund door de gemeenschap. Betrokkenheid en vertrouwen zijn belangrijke voorwaarden om dit te laten slagen. Dit meerjarige project richt zich daarom volledig op het begrijpelijk en interessant maken van wetenschappelijke kennis voor het grote publiek, door het experimenteren met aantrekkelijke verhalen^[1]. Bij het horen van deze magische woorden, gingen wij uiteraard op het puntje van onze stoel zitten.

(C)Charlotte Lammens(C)Charlotte Lammens

Zo was een van de onderzoeken geïnteresseerd in ons gevoel van verbondenheid met de kust en wat wij precies aan haar waarderen. Dit onderdeel trok in het bijzonder mijn aandacht, omdat dit inspeelt op ons mens- en wereldbeeld, op onze idealen en overtuigingen en hoe we ons verhouden tot de zee in het kader van zingeving: wat betekent de zee voor ons? De onderzoekers namen een grootschalige enquête af onder zowel inwoners als toeristen van de Belgische kust, om de mogelijke verschillen in hun opvattingen te achterhalen. Hierbij werd telkens aan de deelnemers gevraagd om bij bepaalde stellingen zowel zichzelf als ‘de ander’, dus de rest van de groep, een score te geven. Deze denkstap is interessant, omdat onze meningen, ideeën en gedrag worden beïnvloed door wat we denken dat anderen belangrijk vinden.

Wat blijkt: we zijn relatief mild voor zowel onszelf als de ander, maar hebben toch het idee dat we de zee zelf meer appreciëren om haar intrinsieke (of ‘eigen’) waarde – om ‘wie ze is’, om haar schoonheid, haar biodiversiteit, en de rol voor onze planeet als geheel. Terwijl we het gevoel hebben dat de rest van de groep, en bij uitbreiding onze samenleving, toch haar instrumentele waarde belangrijker vindt – wat we uit haar kunnen halen, zoals de goederen, diensten en recreatiemogelijkheden die ze ons biedt. Toeristen zijn dan weer heel eerlijk over het feit dat ze evenveel waarde hechten aan haar intrinsieke als haar instrumentele kwaliteiten – dus zowel het mysterieuze gevoel van oneindigheid bij de aanblik van de zee, als het genieten van een lekker visje na een strandwandeling. Waarom we dit denken, heeft mogelijk te maken met het soort verhalen waar bijvoorbeeld de media onze aandacht op richten. Die gaan namelijk vaak over hoe we de zee gebruiken. Om dit beeld bij te sturen, wezen de onderzoekers voorzichtig op de noodzaak van meer verhalen over de intrinsieke waarde van de zee en onze onderlinge verbondenheid met haar. Het onderzoek toonde aan dat we hier zelf wél belang aan hechten. Maar zolang we ervan overtuigd zijn dat onze eigen waarden niet breed gedeeld zijn door de samenleving – ook al is dit maar een idee – zullen we minder geneigd zijn ons gedrag aan te passen en veranderingen te accepteren.

(C)Marine@UGent(C)Marine@UGent

Een ander onderzoek had dan weer geëxperimenteerd met aantrekkelijke verhaallijnen over het kustlandschap van de toekomst. Mensen lijken zich namelijk ook te verzetten tegen een nieuw, duurzaam landschap, omdat ze denken dat de kust op dit moment in optimale staat is. Dit fenomeen wordt ook wel climax thinking^[1] genoemd: we geloven niet dat nieuwe ingrepen in het landschap voor verbetering zullen zorgen, integendeel, vroeger was het beter en het kan in onze gedachten in de toekomst alleen maar erger. Dit komt volgens de onderzoekers vooral door onwetendheid over landschapsveranderingen in het verleden. Zo liggen er bijvoorbeeld een aantal verdronken dorpen voor onze kust, die in de middeleeuwen reeds zijn opgeslokt door de stijgende zeespiegel^[2]. Een wederom voorzichtige, maar interessante uitkomst van dit onderzoek, was dat negatieve toekomstperspectieven de bereidheid van mensen om zich open te stellen voor duurzame verandering niet noodzakelijk lijken te vergroten. Met het vingertje wijzen en doemscenario’s voorschotelen lijkt met andere woorden niet goed te werken. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen wat wel tot onze verbeelding spreekt om ons tot collectieve actie aan te zetten.

Tijdens het laatste deel van de ochtend kregen we de kans om als adviesraad ook daadwerkelijk te adviseren op basis van de inzichten die we hadden opgedaan. We werden gevraagd om de belangrijkste verhaallijnen en boodschappen te identificeren waarop het onderzoek zich verder zou moeten richten. Wat zouden wij willen meegeven aan de samenleving als het gaat over economie en duurzaamheid? Ik had het gevoel dat het IOBZ zeker een relevante bijdrage kon leveren aan dit gesprek. Haar doelstelling is namelijk om een groot publiek te bereiken met hoopvolle verhalen over de relatie tussen de mens en Noordzee, op het snijvlak van wetenschap, kunst en economie. Haar missie is om samen de schouders te zetten onder gemeenschappelijke uitdagingen, zowel op sociaal, maatschappelijk, economisch als ecologisch vlak. Ook volgens het IOBZ moeten gedeelde waarden aan de basis liggen van duurzame samenwerkingen over verschillende werk-, kennis- en ervaringsvelden heen. Haar visie is dat dit mogelijk gemaakt kan worden door het stimuleren en versterken van de dialoog tussen alle belanghebbenden, door inzicht te geven in gemeenschappelijke doelen, kennis en ervaringen uit te wisselen, en elkaar te inspireren door een creatieve en kunstzinnige aanpak. Na deze inspirerende dag gingen we naar huis met het gevoel op het juiste spoor te zitten met wat we willen bereiken en hoe: als verbindende schakel, die werkt met een open blik en vanuit een positieve ingesteldheid.

Wie?

Om deze complexe taak uit te voeren is een multidisciplinair team van experts betrokken: archeologen, psychologen, mariene wetenschappers, communicatie-experts, (digitale) kunst en entertainment professionals en scheepsingenieurs delen hun kennis met elkaar. Blue Balance is een samenwerking tussen Marine@UGent, Communicatiewetenschappen (UGent), de Onderzoekseenheid Historische Archeologie (HARG UGent), het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), Digital Arts and Entertainment (DAE - Howest) en de expertisegroep Milieupsychologie van de Universiteit Groningen (EP - UG).

Het project wordt gefaciliteerd en ondersteund door De Blauwe Cluster en VLAIO. De Blauwe Cluster is een onafhankelijke organisatie die bedrijven, overheden en kennisinstellingen verbindt op basis van hun relatie met de zee. Voor het uitrollen van duurzame blauwe economie is volgens hen verregaande samenwerking nodig tussen sectoren die traditioneel minder vaak samenwerken.

Everyone happy with the Blue Economy? | Marine@Ugent

Based on sound  scientific methods, UGent researchers and partners want to develop a toolbox that allows dialogue with citizens. By involving residents and tourist in our changing coastline, we create a basis of support for the often complex offshore projects such as coastal protection, blue food, port activities and coastal tourism. In this way, we aim to promote sustainable, economic activities that contribute to the transition of the Coastal Region.

www.marineatugent.be

BLUE BALANCE

Het grote publiek is op dit moment vaak nog onvoldoende op de hoogte van en betrokken bij de duurzame transitie van de Vlaamse kuststreek. Daarom zet het project BLUE BALANCE in op draagvlakcreatie en een doorgedreven dialoog tussen de bewoners, toeristen, lokale bedrijven en overheden.

www.blauwecluster.be

^[1] Vermeulen et al. (2023) Are you ready for the blue transition? Increasing involvement and social acceptance for a sustainable transition at the Belgian Coast. In: Book of abstracts VLIZ Marine Science Day 2023, Publication 90. p.36-37

^[2] Climax thinking, place attachment, and utilitarian landscapes: Implications T for wind energy development Ellen N. Chappella, John R. Parkinsb, Kate Sherren (2020)

^[3] https://testerep-project.be/nl/vroeger-en-nu

Over het logboek

In haar stagelogboek legt Charlotte, met een open en nieuwsgierige blik, verslag van waar we zijn geweest, wie we hebben ontmoet en wat het doel daarvan was. Ze deelt hierover haar reflecties vanuit een ethisch-ecologisch perspectief en focust daarbij zowel op de waarden en drijfveren als op de mogelijke valkuilen en blinde vlekken van het IOBZ. Zo krijgen we zicht op welke factoren in bepaalde situaties doorwegen en invloed hebben op de keuzes die we maken. Aan de hand van dit logboek scherpt ze de missie en visie van de organisatie aan en ontwikkelt ze een waardengedreven charter, waaraan we steeds kunnen toetsen of wij en onze (toekomstige) partners op de waardengedreven manier werken die we voor ogen hebben.

.